Sanskrit Sloka text in Devanagari, Gujarati, Kannada, Telugu , and English

||om tat sat||

સુન્દરકાણ્ડ્
અથ એકવિંશસ્સર્ગઃ

શ્લો|| તસ્ય તદ્વચનં શ્રુત્વા સીતા રૌદ્રસ્ય રક્ષસઃ|
અર્તા દીનસ્વરા દીનં પ્રત્યુવાચ શનૈર્વચઃ||1||

સ|| તસ્ય રૌદ્રસ્ય રક્ષસઃ વચનં શૃત્વા આર્તા દીનં દીનસ્વરા સીતા શનૈઃ પ્રત્યુવાચ||

Hearing those words of that fierce Rakshasa, distressed and pitiable Sita replied in a sorrowful tone.

શ્લો|| દુઃખાર્તા રુદતી સીતા વેપમાના તપસ્વિની|
ચિન્તયન્તી વરારોહા પતિં એવ પતિવ્રતઃ||2||
તૃણમન્તરઃ કૃત્વા પ્રત્યુવાચ શુચિસ્મિતા|

સ|| સીતા વેપમાના તપશ્વિની પતિવ્રતઃ પતિં એવ ચિન્તયન્તી દુઃખાર્તા રુદતી સુચિસ્મિતા તૃણં અન્તરઃ કૃત્વા પ્રત્યુવાચ||

Trembling ascetic Sita , a chaste woman ever thinking of her husband only, crying , afflicted by grief, yet with a gentle smile replied him, putting a blade of grass between them.

શ્લો|| નિવર્તય મનો મત્તઃ સ્વજને ક્રિયતાં મનઃ||3||
નમાં પ્રાર્થયિતું યુક્તં સુસિદ્ધમિવ પાપકૃત્|
અકાર્યં ન મયા કાર્યં એકપત્ન્યા વિગર્હિતમ્||4||
કુલં સંપ્રાપ્તયા પુણ્યં કુલે મહતિ જાતયા|

સ|| મત્તઃ મનો નિવર્તય | સ્વજને ક્રિયતાં | માં પ્રાર્થયિતું ન યુક્તં પાપકૃત્ સુસિદ્ધમ્ ઇવ|| મહતિ કુલે જાતયા કુલં સંપ્રાપ્તયા એકપત્ન્યા મયા વિગર્હિતં અકાર્યં ન કાર્યં ||

'Turn away your mind from me. You fix it in your own people. Like the sinner hoping for blessings, desiring me is not proper for you. Born in a great lineage, having gained a great lineage, devoted to single husband , the contemptible forbidden action (proposed by you) will not be done.

શ્લો|| એવમુક્ત્વા તુ વૈદેહી રાવણં તં યશસ્વિની||5||
રાક્ષસં પૃષ્ઠતઃ કૃત્વા ભૂયો વચનમબ્રવીત્|
નાહ મૌપયિકી ભાર્યા પરભાર્યા સતી તવ||6||
સાધુ ધર્મમવેક્ષસ્વ સાધુ સાધુ વ્રતં ચર|

સ|| યશસ્વિની વૈદેહી તં રાવણં એવં ઉક્ત્વા રાક્ષસં પૃષ્ટતઃ કૃત્વા ભૂયઃ વચનમ્ અબ્રવીત્|| પરભાર્યા સતી અહં ઔપયિકી ભાર્યા ન |તવ ધર્મં સાધુ અવેક્ષસ્વ|સાધુવ્રતં સાધુ ચર||

Glorious Vaidehi having said this to that Ravana turned her back and spoke these words again.' As a chaste married woman , I am not a wife to be obtained by other efforts. You may examine the righteous conduct. With honesty follow honest action.

શ્લો|| યથા તવ તથાઽન્યેષાં દારા રક્ષ્યા નિશાચર||7||
આત્માનમુપમાં કૃત્વા સ્વેષુદારેષુ રમ્યતાં|
અતુષ્ટં સ્વેષુ દારેષુ ચપલં ચલિતેન્દ્રિયઃ||8||
નયન્તિ નિકૃતિ પ્રજ્ઞં પરદારાઃ પરાભવમ્|

સ|| નિશાચર યથા તવ દારાઃ રક્ષ્યાઃ તથા અન્યેષાં | આત્માનં ઉપમા કૃત્વા સ્વેષુ દારેષુ રમ્યતામ્|| સ્વેષુ દારેષુ અતુષ્ટં ચપલં ચલિતેન્દ્રિયં નિકૃતિપ્રજ્ઞં પરદારાઃ પરાભવં નયન્તિ ||

'Oh Night being ! Like your wives are protected, similarly other's wives (too are to be protected). Making yourself an example enjoy with your own wives. Evil minded one, one with unsteady mind with no control on his senses, one who is unsatisfied with his own wives, will be insulted by other's wives.

શ્લો|| ઇહા સન્તો ન વા સન્તિ સતો વા નાનુવર્તસે||9||
તથા હિ વિપરીતા બુદ્ધિ રાચારવર્જિતા|
વચો મિથ્યા પ્રણીતાત્મા પથ્ય મુક્તં વિચક્ષણૈઃ||10||
રાક્ષસાનામભાવાય ત્વં વા ન પ્રતિપદ્યસે|

સ||ઇહ સંતઃ ન વા સંતિ |સતઃ અનુવર્તસે ન| તથા હિ આચારવર્જિતા તે બુદ્ધિઃ વિપરીતા || મિથ્યાપ્રણીતાત્મા રાક્ષસાનાં અભવાય ત્વં વિચક્ષણૈઃ ઉક્તં પથ્યં વચઃ ન પ્રતિપદ્યસે||

Are there no pious one here? Or you do not follow the saints. That is why your evil mind is after forbidden actions. Indulging in unrighteous act, you are not following righteous advice leading to destruction of the Rakshasas.

શ્લો|| અકૃતાત્માન માસાદ્ય રાજાનમનયેરતમ્||11||
સમૃદ્ધાનિ વિનશ્યન્તિ રાષ્ટ્રાણિ નગરાણિ ચ|
તથેયં ત્વાં સમાસાદ્ય લઙ્કારત્નૌઘ સંકુલા||12||
અપરાધાત્તવૈકસ્ય ન ચિરા દ્વિનશિષ્યતિ|
સ્વકૃતૈર્હન્યમાનસ્ય રાવણા દીર્ઘદર્શિનઃ||13||
અભિનન્દન્તિ ભૂતાનિ વિનાશે પાપકર્મણઃ|
એવં ત્વાં પાપકર્માણં વક્ષ્યન્તિ નિકૃતા જનાઃ||14||
દિષ્ટ્યૈતત્ વ્યસનં પ્રાપ્તો રૌદ્ર ઇત્યેવ હર્ષિતાઃ |

સ|| અકૃતાત્માનં અનયે રતં રાજાનં આસાદ્ય સમૃદ્ધાનિ રાષ્ટ્રાનિ નગરાણિ ચ વિનશ્યંતિ|| તથા ત્વાં સમસાદ્ય રત્નૌઘસંકુલા ઇયં લંકા એકસ્ય તવ અપરાધાત્ ન ચિરાત્ વિનશિષ્યતિ||રાવણ અદીર્ઘદર્શનઃ સ્વકૃતૈઃ હન્યમાનસ્ય પાપકર્મણઃ વિનાસે ભૂતાનિ અભિનંદંતિ ||નિકૃતાઃ જનાઃ એવં રૌદ્રઃ પાપકર્માણં ત્વાં હર્ષિતાઃ | દિષ્ટ્યાએતત્ વ્યસનં પ્રાપ્તઃ ઇત્યેવ વક્ષ્યંતિ||

Having kings who are foolish engaged in improper acts, prosperous countries and cities are destroyed. In that way having obtained you, this Lanka which is filled with gems , will soon be destroyed because of your single crime. Oh Ravana ! Living creatures will rejoice by the destruction of a short sighted one who is killed by his own deeds, In that way insulted people will be delighted about your destruction. They will say 'luckily he met his doom etc'.

શ્લો|| શક્યા લોભયિતું નાહમ્ ઐશ્વર્યેણ ધનેન વા||15||
અનન્યા રાઘવેણાહં ભાસ્કરેણ પ્રભા યથા|
ઉપધાય ભુજં તસ્ય લોકનાથસ્ય સત્કૃતમ્||16||
કથં નામોપધાસ્યામિ ભુજમન્યસ્ય કસ્યચિત્|
અહ મૌપયિકી ભાર્યા તસ્યૈવ વસુધાપતેઃ||17||
વ્રતસ્નાતસ્ય ધીરસ્ય વિદ્યેવ વિદિતાત્મનઃ|

સ|| અહં ઐશ્વર્યેણ ધનેન વા લોભયિતું ન શક્યા | પ્રભા ભાસ્કરેણ યથા અહં રાઘવેણ અનન્યા||લોકનાથસ્ય તસ્ય સત્કૃતં ભુજં ઉપધાય અન્યસ્ય કસ્ય ચિત્ ભુજં કથં નામ ઉપધાસ્યામિ || વ્રતસ્નાતસ્ય વિદિતાત્મનઃ વિપ્રસ્ય વિદ્યા ઇવ અહં વસુધાપતેઃ તસ્યૈવ ઔપયિકી ભાર્યા ||

I cannot be tempted by power or even wealth. Like the splendor of the Sun, I am not separable from Rama.' Having used his shoulder which protected the world and which performed great deeds, I am not going to use any other shoulder. Like the knowledge of an ascetic who is bathed in ceremonial duties, who is a realized soul I am that Lord of the earth's wife, fit for him only.

શ્લો|| સાધુ રાવણ રામેણ માં સમાનય દુઃખિતામ્||18||
વને વાશિતયા સાર્થં કરેણ્વેવ ગજાધિપમ્|
મિત્રમૌપયિકં કર્તું રામઃ સ્થાનં પરીપ્સતા||19||
વધં ચાનિચ્છતા ઘોરં ત્વયાઽસૌ પુરુષર્ષભઃ|
વિદિતઃ સ હિ ધર્મજ્ઞઃ શરણાગતવત્સલમ્||20||
તેન મૈત્રી ભવતુ તે યદિ જીવિતુ મિચ્છસિ|
પ્રસાદયસ્વ ત્વં ચૈનં શરણાગતવત્સલમ્||21||
માં ચાસ્મૈ પ્રયતો ભૂત્વા નિર્યાતયિતુમર્હસિ|

સ|| રાવણ દુઃખિતાં મામ્ ગજાધિપં વને વાશિતયા કરેણ્વેવ રામેણ સાર્ધં સાધુ સમાનય|| સ્થાનં પરીપ્સિતા ઘોરં વધં અનિચ્છતા ત્વયા અસૌ પુરુષર્ષભઃ રામઃ મિત્રં કર્તું ઔપયિકં||ધર્મજ્ઞઃ સઃ શરણાગતવત્સલઃ (ઇતિ) વિદિતઃ હિ| યદિ તે જીવિતું ઇચ્છસિ તેન મૈત્રી ભવતુ|| ત્વં શરણાગતવત્સલં એનં પ્રસાદયસ્વ ચ| નિયતઃ ભૂત્વા મામ્ અસ્મૈ નિર્યાતયિતું અર્હસિ ||

Oh Ravana ! Uniting me in sorrows with Rama would be good like uniting the female elephant separated from the king of elephants in the forest, If you are desirous of avoiding dreadful death seek the friendship of Rama the bull among men. As one who knows Dharma, he is kind to those who seek protection. If you desire to live then seek his friendship. You propiate him who is kind to the those who seek protection. Controlling yourself it is proper for you to return me.

શ્લો|| એવં હિ તે ભવેત્સ્વસ્તિ સંપ્રદાય રઘૂત્તમે||22||
અન્યથા ત્વં હિ કુર્વાણો વધં પ્રાપ્સ્યસિ રાવણ|
વર્જયેત્ વજ્ર મુત્સૃષ્ટં વર્જયે દન્તકશ્ચિરમ્||23||
તદ્વિધં તુ ન સંક્રુદ્ધો લોકનાથઃ સ રાઘવઃ|
રામસ્ય ધનુષશ્શબ્દં શ્રોષ્યસિ ત્વં મહાસ્વનમ્||24||
શતક્રતુવિસૃષ્ટસ્ય નિર્ઘોષમશનેરિવ|

સ||એવં રઘૂત્તમે સંપ્રદાય તે સ્વસ્તિઃ ભવેત્| અન્યથા કુર્વાણઃ રાવણ ત્વં વધં પ્રાપ્સ્યસિ|| તદ્વિધં ઉત્સૃષ્ટં વજ્રં વર્જયેત્ ચિરં અંતકઃ વર્જયેત્ | સમ્કૃદ્ધઃ લોકનાથઃ સઃ રાઘવઃ ન ( વર્જયેત્)|| શતક્રતુવિસૃષ્ટસ્ય અશનેઃ નિર્ઘોષં ઇવ રામસ્ય ધનુષઃ મહાસ્વનમ્ શબ્દં ત્વં શ્રોષ્યસિ||

This way having given me away you will achieve prosperity. Ravana ! Otherwise you will face death. The raised thunderbolt may spare you , the Yama may spare you. But the angry Lord of the world, Raghava will not spare you. You will hear the great sound of Rama's bow , like the thunderbolt released by Indra, the one who performed hundred Yagnyas,

શ્લો|| ઇહ શીઘ્રં સુપર્વાણો જ્વલિતાસ્ય ઇવોરગાઃ||25||
ઇષવો નિપતિષ્યન્તિ રામલક્ષ્મણ લક્ષણાઃ|
રક્ષાંસિ પરિનિઘ્નન્તઃ પુર્યામસ્યાં સમન્તતઃ||26||
અસંપાતં કરિષ્યન્તિ પતન્તઃ કઙ્કવાસસઃ|
રાક્ષસેંદ્ર મહાસર્પાન્ સ રામગરુડો યથા||27||
ઉદ્ધરિષ્યતિ વેગેન વૈનતેય ઇવોરગાન્|
અપનેષ્વતિ માં ભર્તા ત્વત્તઃ શીઘ્રમરિન્દમઃ||28||
અસુરેભ્યઃ શ્રિયં દીપ્તાં વિષ્ણુસ્ત્રિભિરિવ ક્રમૈઃ|

સ|| સુપર્વાણઃ શીઘ્રં જ્વલિતસ્યાઃ ઉરગાઃ ઇવ રામલક્ષ્મણલક્ષણાઃ ઇષવઃ ઇહ નિપતિષ્યંતિ|| કંકવાસસઃ પતંતઃ અસ્યાં પુર્યાં સમંતતઃ રક્ષાંસિ પરિનિઘ્નંતઃ અસંપતાં કરિષ્યંતિ || મહાન્ સઃ રામગરુડઃ રાક્ષસેંદ્ર મહાસર્પાન્ વૈનતેયઃ ઉરગાન્ ઇવ વેગેન ઉદ્ધરિષ્યતિ|| સીઘ્રં અરિંદમઃ ભર્તા મામ્ ત્વત્તઃ વિષ્ણુઃ ત્રિભી ક્રમૈઃ દીપ્તં શ્રિયં અસુરેભ્યઃ ઇવ અપનેષ્યતિ||

Well jointed arrows with flaming fangs like that of poisonous snakes marked with names of Rama and Lakshmana will soon be raining. The shafts with feathers of Kanka bird falling on this city will be killing Rakshasas everywhere. Like the Garuda swiftly carrying away the great serpents, the great Rama will kill the king of demons. Swiftly my husband, the subduer of enemies will take me away from you like Vishnu with three strides took away the prosperity of the Asuras.

શ્લો|| જનસ્થાને હતસ્થાને નિહતે રક્ષસાં બલે||29||
અશક્તેન ત્વયા રક્ષઃ કૃત મેતદસાધુ વૈ |
આશ્રમં તુ તયોઃ શૂન્યં પ્રવિશ્ય નરસિંહયોઃ||30||
ગોચરં ગતયોર્ભ્રાત્રોઃ અપનીતા ત્વયાઽધમા|

સ|| રક્ષસાં બલે નિહતે જનસ્થાને હતસ્થાને રક્ષઃ અશક્તેન ત્વયા એતત્ અસાધુ કૃતં વૈ|| અથમ નરસિંહયોઃ તયોઃ ભ્રાત્રોઃ ગોચરં ગતયોઃ શૂન્યં આશ્રમં પ્રવિશ્ય ત્વયા અપનીતાઃ ||

When the Rakshasa army was killed in Janasthana you being unable to do anything resorted to this evil deed. Oh Mean one, when the two lions among men were away, entering the unprotected hermitage I have been abducted by you.

શ્લો|| નહિ ગ્રન્ધમુપાઘ્રાય રામલક્ષ્મણયોસ્ત્વયા||31||
શક્યં સંદર્શને સ્થાતુમ્ શુના શાર્દૂલયોરિવ|
તસ્ય તે વિગ્રહે તાભ્યાં યુગ ગ્રહણ મસ્થિરમ્||32||
વૃત્રસ્યેવેન્દ્રબાહૂભ્યાં બાહોરેકસ્ય નિગ્રહઃ|
ક્ષિપ્રં તવ સનાથો મે રામ સ્સૌમિત્રિણા સહ|
તોયમલ્પમિવાદિત્યઃ પ્રાણાનાદાસ્યતે શરૈઃ|33||

સ|| શુના શાર્દૂલયોરિવ રામલક્ષ્મણયોઃ ગંધં ઉપઘ્રાય ત્વયા સંદર્શને સ્થાતું ન શક્યં હિ || તસ્ય તાભ્યાં વિગ્રહે ઇંદ્રબાહુભ્યાં વૃત્રસ્ય એકસ્ય બાહોઃ વિગ્રહે ઇવ યુગગ્રહણં અસ્થિરં||મે નાથઃ સઃ રામઃ સૌમિત્રિણા સહ આદિત્યઃ અલ્પં તોયમિવ શરૈઃ તવ પ્રાણાન્ ક્ષિપ્રં દાસ્યતે||

You would not have been able to be stand in front of Rama and Lakshmana like a dog in front of two tigers , if you smelt their presence. You cannot stand both of them in a battle like the one armed Vritrasura could not face the two armed Indra. My husband Rama with the son of Sumitra will destroy your life breath like the Sun destroys a little water with his radiance.

શ્લો|| ગિરિં કુબેરસ્ય ગતોઽપધાય વા
સભાં ગતો વા વરુણસ્ય રાજ્ઞઃ |
અસંશયં દાશરથેર્નમોક્ષ્યસે
મહાદ્રુમઃ કાલહતોઽશનેરિવ||34||

સ|| કાલહતઃ કુબેરસ્ય ગિરિં વા આલયં ગતઃ રાજ્ઞઃ વરુણસ્ય સભામ્ ગતઃ મહાદ્રુમઃ અશનૈરિવ દાશરથેઃ ન મોક્ષ્યસે||

Doomed by time, going to Kubera's mountain or palace, or even entering Varunas assembly , you cannot evade Rama's arrows like a mighty tree cannot escape lightning.

ઇત્યાર્ષે શ્રીમદ્રામાયણે આદિકાવ્યે વાલ્મીકીયે
ચતુર્વિંશત્ સહસ્રિકાયાં સંહિતાયામ્
શ્રીમત્સુન્દરકાણ્ડે એકવિંશસ્સર્ગઃ||

Thus the Sarga twenty one in Sundarakanda of Valmiki Ramayana ends.

||ઓમ્ તત્ સત્||